"Co szkodzi stonce - badania nad szkodnikiem kukurydzy" "Inhibitory enzymów trawiennych jako efektywne narzędzie w ograniczaniu liczebności populacji zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej (Diabrotica virgifera virgifera)" Sławomir Drzewiecki1, Paweł Bereś2, Mirosław Nakonieczny3 1Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Sośnicowice ul. Gliwicka 29, 44-153 Sośnicowice 2Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy, Terenowa Stacja Doświadczalna Rzeszów ul. Gen. Langiewicza 28, 35-101 Rzeszów 3Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Fizjologii Zwierząt i Ekotoksykologii; ul. Bankowa 9, 40-007 Katowice e-mail: s.drzewiecki@ior.gliwice.pl, P.Beres@iorpib.poznan.pl Na szczycie - samiec stonki kukurydzianej (Diabrotica virgifera LeConte) na znamionach kwiatów kukurydzy (Paweł Bereś) Linia startowa - chrząszcz stonki kukurydzianej (Diabrotica virgifera LeConte) w początkowej fazie lotu (Sławomir Drzewiecki) Szkodnikom mówimy nie! - opryskiwacz przystosowany do wykonywania zabiegów ochrony roślin w wysokich uprawach (Sławomir Drzewiecki)

Opis popularnonaukowy projektu

Dopiero co wielu z nas udało się zapomnieć o pladze stonki ziemniaczanej, która pustoszyła polskie plantacje ziemniaka w drugiej połowie minionego stulecia. Niewiele wcześniej odeszły w niepamięć czyny społeczne, w czasie których młodzież i dzieci pracowicie zbierały pasiaste chrząszcze i ich różowo-pomarańczowe larwy z ogołoconych pędów i liści ziemniaków. Jeszcze niedawno pobrzmiewały głosy szukające politycznych przyczyn gradacji szkodnika. Ledwie uporaliśmy się z plagą stonki ziemniaczanej, gdy do bram Europy dotarł nowy przybysz zza Atlantyku, z wielkim apetytem na kolejny, masowo uprawiany, także w Polsce, gatunek roślin konsumpcyjnych - na kukurydzę.
Zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa także jest chrząszczem. Choć jest blisko spokrewniona ze swoim poprzednikiem, to niezbyt do niego podobna. Jest znacznie mniejsza, długość jej ciała nieznacznie przekracza pół centymetra. Z powodu rozmiarów, a także biologii, walka z tym owadzim żarłokiem wydaje się dużo trudniejsza, niż ze stonką ziemniaczaną. Larwy stonki kukurydzianej żyją bowiem w glebie i tam, ukryte przed ludzkim wzrokiem, czynią spustoszenie w korzeniach kukurydzy. Rośliny w końcu słabną i przewracają się. Dorosłe chrząszcze z kolei żerują na zielonych częściach roślin, wybierając najdelikatniejsze i najwartościowsze z nich - kwiaty i świeżo zawiązane nasiona. W tej sytuacji K.I. Gałczyński zaapelowałby, jak w "Satyrze na bożą krówkę": "Więc upraszam entomologów, (...) by na tę sprawę rzucili się z szałem". Entomolodzy, rzecz jasna, nie próżnują. Niemal od chwili odnotowania pierwszych osobników szkodnika w Europie zwierają szeregi, aby poznać słabe punkty i samych owadów, i ich żołądków, i apetytów. W laboratoriach trwają badania nad upodobaniami pokarmowymi szkodnika. W probówkach powstają nowe roztwory insektycydów. W salach konferencyjnych toczą się dyskusje i odbywa się wymiana doświadczeń, aby zapobiec dalszej inwazji i szkodom w uprawach. Na polach kukurydzy rozgrywają się bezpośrednie konfrontacje plantatorów i naukowców z niepozbawionym uroku osobistego szkodnikiem, a nad wszystkim unosi się duch pasiastego "żuka z Kolorado", którego liczebność wspólnymi siłami skutecznie, jak na razie udaje się utrzymać w ryzach.

Streszczenie naukowe

Jednym z celów projektu obok poznania profilu aktywności enzymów trawiennych jelita środkowego chrząszczy Diabrotica v. virgifera LeConte była analiza preferencji pokarmowej imago w odniesieniu do odmian kukurydzy pastewnej o różnej wczesności, ze szczególnym uwzględnieniem dynamiki występowania chrząszczy na tle zmiennych faz rozwojowych rośliny żywicielskiej. Ponadto wyznaczono szczegółową dynamikę występowania D. virgifera w różnych typach pułapek feromonowych i pułapek pokarmowych oraz oceniono przydatność tych pułapek dla praktyki rolniczej. Wykonane badania terenowe na poletkach doświadczalnych IOR wskazały, że obecność chrząszczy D. virgifera na roślinach kukurydzy jest uzależniona w dużej mierze od dostępności do najbardziej preferowanego pokarmu, tj. pyłku oraz świeżych znamion kolb. Stąd też przez pojawiające się imago w pierwszej kolejności zasiedlane były najwcześniejsze odmiany kukurydzy. Wraz z dojrzewaniem roślin chrząszcze migrowały na odmiany późniejsze, które warunkowały im dostęp do najbardziej wartościowego pożywienia. Szczegółowa analiza występowania chrząszczy na odmianach kukurydzy o różnej wczesności, a także na pułapkach feromonowych i pułapkach pokarmowych pozwalają bardziej precyzyjnie ustalać terminy pojawu i liczebności imago w sezonie wegetacyjnym kukurydzy. Pierwsze owady rozpoczynały naloty na rośliny zwykle w pierwszej połowie lipca. Maksimum ich liczebności przypadało najczęściej w połowie sierpnia, natomiast okres żerowania kończył się najpóźniej w połowie października.

Komitet Organizacyjny

Sponsorzy

Patronat honorowy

Leszek Jodliński
Dyrektor Muzeum Śląskiego w Katowicach

Zygmunt Łukaszczyk
Wojewoda Śląski

Jan Malicki
Biblioteka Śląska

Piotr Uszok
Prezydent Katowic

Adam Matusiewicz
Marszałek Województwa Śląskiego

Patronat medialny