"Przyjaciel wieloryb" "Monitoring ssaków morskich w islandzkiej Zatoce Faxafloi" Małgorzata Gazda1, Chiara Bertulli2 1 Uniwersytet Jagielloński, Wydział Chemii, ul. R. Ingardena 3, 30-060 Kraków e-mail: malgorzata.gazda@uj.edu.pl 2 University of Iceland, Biology Department, Náttúrfra?ahús/Askja; Sturlugata 7, 101 Reykjavik, Iceland e-mail: ciarabertulli@yahoo.it< Złap mnie jeśli potrafisz, czyli bezkrwawe łowy aparatem płetwala karłowatego

Opis popularnonaukowy projektu

Kochać je, karmić, obserwować jak się bawi, je, śpi, czyści, a przy odrobinie szczęścia i cierpliwości - opiekuje się potomstwem. Chcemy, aby także i ono cieszyło się na widok opiekuna i, aby już z daleka rozpoznawali się wzajemnie i cieszyli się na swój widok. W marzeniach o zwierzątkach najczęściej pojawiają się pieski, kotki, chomiczki, myszki i inne małe gryzonie o miękkim futerku, choć literatura polska epoki romantyzmu dokumentuje także przypadek, że można marzyć o krokodylu. Zdecydowanie rzadziej ma się szansę na własnego ulubionego płetwala.
Szczęściarze widują wieloryby z pokładów statków wycieczkowych i wybrzeży oceanów, gdzie na horyzoncie pojawiają się nad powierzchnią wody potężne i zwinne zarazem sylwetki. Nadzwyczajne wrażenie jest jednak ulotne i pozostaje po nim kilka zdjęć zwierzęcia, którego nigdy więcej się nie spotka, gdyż w to samo miejsce więcej się nie wróci.
W to samo miejsce wracają za to wieloryby. Płetwale karłowate, żerujące u wybrzeży Islandii część roku spędzają w wodach Morza Grenlandzkiego: obfitujących w pokarm, lecz zbyt zimnych, aby wydać na świat potomstwo. Młode płetwale rodzą się zatem w cieplejszych wodach niższych szerokości geograficznych, jednak gdy nastaje dzień polarny, zwierzęta wracają na swoje podbiegunowe żerowiska. Od 2008 roku nie wracają już incognito. Kilkaset osobników przemierza swe życiowe trasy wzdłuż południków pod dyskretną obserwacją polskich i islandzkich naukowców. Biolodzy wiedzą, po czym poznać każdego z opisanych płetwali i cieszą się z ich widoku - nie tylko z powodu przywiązania do kilkutonowych ulubieńców, ale przede wszystkim z faktu, że przetrwały one kolejny sezon. Wieloletnie obserwacje i dokumentacja fotograficzna nie tylko poszczególnych płetwali, ale także innych ssaków morskich: morświnów i delfinów oraz towarzyszących im często ptaków morskich, oprócz badania ich biologii służą przede wszystkim ich ochronie. Jednak ciągle najbardziej zagraża im człowiek, i to bynajmniej nie z powodu romantycznych porywów serca, lecz w imię wciąż praktykowanego w niektórych częściach świata wielorybniczego procederu.

Streszczenie naukowe

Projekt monitoringu ssaków morskich realizowano w Zatoce Faxafloi wykorzystując jako platformę badawczą łódź służącą również turystom do "whale-watchingu". Projekt badawczy był koordynowany zarówno przez Uniwersytet Islandzki jak i Elding co stwarzało wyjątkową kooperację nauki z biznesem. W czasie rejsów zapisywano trasę żeglugi przy pomocy odbiornika GPS, prowadzono obserwacje meteorologiczne oraz rejestrowano wszystkie zaobserwowane ssaki morskie (obserwowano oraz fotografowano). W czasie projektu stwierdzono obecność następujących gatunków: płetwal karłowaty (Balaenoptera acutorostrata), morświn (Phocoena phocoena), delfin białonosy (Lagenorhynchus albirostris). Prowadzono dokładne obserwacje zachowania ssaków, szczególnie uwzględniano detale dotyczące żerowania. Jest to niezwykle istotne, gdyż wody dookoła Islandii są zimne, ale w miesiącach letnich światło jest dostępne praktycznie całą dobę (dzień polarny). W związku z tym są to idealne tereny do żerowania. Akweny te są jednak zbyt zimne, aby wydać na świat młode (w przypadku płetwali), tak więc migrują one na południe do cieplejszych wód. Natomiast delfiny i morświny przebywają cały rok w przybrzeżnych wodach. Korelowano także obecność ssaków morskich z obecnością i żerowaniem ptaków morskich takich jak fulmar (Fulmarus glacialis), rybitwa popielata (Sterna paradisaea) czy głuptak (Morus bassanus). Jednym z celów projektu było prowadzenie katalogu zaobserwowanych zwierząt, aby była możliwa ich ponowna identyfikacja w przyszłości. Korzystając ze zgromadzonych danych szacowano liczebność populacji poszczególnych gatunków oraz stwierdzano, które osobniki regularnie powracają. Katalog płetwali prowadzony od 2008 roku liczy już ponad 400 osobników. Projekt ten ma także duże znaczenie praktyczne. Turyści mają szansę porozmawiać z naukowcami i dowiedzieć się czegoś na temat przeprowadzanych badań. W rezultacie skuteczniej prowadzona jest także kampania przeciwko wielorybnictwu, które w dalszym ciągu jest praktykowane na Islandii.

Komitet Organizacyjny

Sponsorzy

Patronat medialny