"Nieskończone badanie Wszechświata" "Eksperyment soczewkowania grawitacyjnego" Krzysztof Ulaczyk, Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego, al. Ujazdowskie 4 00-478 Warszawa e-mail: kulaczyk@gmail.com e-mail: udalski@astrouw.edu.pl Księżyc wschodzący nad Andami Wejście do budynku teleskopu w księżycową noc Chmury przechodzące wśród teleskopów Efekt przezroczystej kopuły z widocznym polskim teleskopem Gwieździste niebo w księżycową noc z widocznym pasem Drogi Mlecznej i dwoma Obłokami Magellana Teleskop "patrzący" na centrum Galaktyki Kopuła Teleskopu Magellana w towarzystwie Księżyca

Opis popularnonaukowy projektu

Według dawnych legend Indian Huronów i Irokezów Ziemia powstała jako wyspa na przeogromnym oceanie. Wspierała się na skorupie Wielkiego Żółwia, a zbudowana była z piasku i błota wydobytego z dna oceanu. Była więc płaska. Pogląd taki podzielały ludy starożytnej Mezopotamii. Współcześni im Egipcjanie i Chińczycy sprecyzowali, że ma ona kształt kwadratu. We wczesnych wiekach przed naszą erą byli już tacy, w starożytnej Grecji i Rzymie, którzy bronili koncepcji, że planeta nasza jest okrągła. Co bardziej postępowi głosili nawet, iż nie jest ona bynajmniej centrum Wszechświata. Świadomość istnienia innych jeszcze ciał niebieskich nie była przy tym rzadkością, gdyż sugerowało to rozgwieżdżone niebo. Kolejne stu- i tysiąclecia rozwoju cywilizacji, od budowy żaglowców zdolnych znieść trudy podróży dookoła świata, poprzez statki kosmiczne pozwalające spojrzeć na nasz glob z nieznanej dotąd perspektywy, aż do teleskopów i maszyn o niemal nieograniczonej mocy obliczeniowej przynosiły wciąż nowe dane o miejscu Ziemi w niekończącej się kosmicznej otchłani. Nasza galaktyka - wie to nawet dziecko - jest tylko niewielkim fragmentem Wszechświata. Mgławice, czarne dziury, kwazary, komety świadczą o niezmierzonym bogactwie ciał niebieskich i łączących je zależnościach fizycznych i matematycznych, a także o wydarzeniach, jakie musiały mieć miejsce w czasach, które z trudem ogarnia ludzki umysł.
Badania Wszechświata nie dobiegły jeszcze kresu, trudno bowiem zbadać do cna coś, o czym nie wiadomo, gdzie się kończy i gdzie zaczyna. Przeciwnie, coraz intensywniej i wydajniej pracujące komputery, coraz bardziej rozbudowywane wzory matematyczne prowadzą do wniosków, że w miejscu, gdzie nie sięga teleskop musi być ciało niebieskie oddziałujące na inne, które już znane jest nauce. Wyniki obliczeń potwierdzają coraz doskonalsze narzędzia obserwacji Kosmosu. Być może za jakiś czas okaże się, że nasza dzisiejsza wiedza o Wszechświecie w porównaniu z nieznanym jawi się podobnie jak teoria Wielkiego Żółwia wobec naszych dzisiejszych poglądów na Kosmos.

Streszczenie naukowe

Projekt OGLE to długookresowy, astronomiczny przegląd nieba. Do najważniejszych jego celów naukowych należą: poszukiwanie planet pozasłonecznych, badanie ciemnej materii poprzez zjawiska mikrosoczewkowania grawitacyjnego, analiza struktury Galaktyki oraz analiza zmienności w różnych skalach czasowych stu milionów regularnie obserwowanych obiektów. Rezultaty naukowe są imponujące. W roku 1993 ogłoszono odkrycie pierwszych zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Od 1992 r. (kiedy to projekt się rozpoczął) do maja 2009 (gdy zakończyła się jego III faza) zaobserwowano: . 20 nowych planet pozasłonecznych . ponad 4000 zjawisk mikrosoczewkowania . kilkaset tysięcy nowych gwiazd zmiennych. Z ostatnich, najgłośniejszych sukcesów należy wymienić odkrycie pierwszych planet pozasłonecznych nowymi metodami fotometrycznymi: tranzytów i przy użyciu mikrosoczewkowania grawitacyjnego (m.in. odkrycie układu planetarnego analogicznego do Układu Słonecznego oraz planety pozasłonecznej o najmniejszej masie). Podczas pierwszej fazy projektu obserwacje prowadzono przy pomocy metrowego teleskopu Swope w obserwatorium Las Campanas w Chile. Projekt odniósł sukces, ale obarczony był licznymi ograniczeniami, w tym najistotniejszym - ograniczoną dostępnością czasu obserwacyjnego. Od samego początku było oczywiste, że w celu osiągnięcia głównych celów projektu konieczny jest dedykowany dla niego teleskop i instrumenty nowej generacji. Nowoczesny Teleskop Warszawski o średnicy zwierciadła głównego 1,3 m został zbudowany w tym samym obserwatorium, co zapewnia doskonałe warunki klimatyczne i widoczność Obłoków Magellana oraz centrum Galaktyki. Regularne obserwacje rozpoczęły się 6 stycznia 1997 r. Zastosowany instrument - szerokokątna kamera CCD - jest stale udoskonalany. Od 2009 roku obserwacje prowadzone są przy pomocy kamery mozaikowej trzeciej generacji składającej się z 32 detektorów. Jest to jeden z największych instrumentów tego typu na świecie. Zgromadzone dane są regularnie upubliczniane.

Komitet Organizacyjny

Sponsorzy

Patronat medialny