 |
"Beskid Mały - historia w drzewach zapisana" ALICJA BARĆ
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, |
Opis popularnonaukowy projektu
W niewielkim paśmie polskich Karpat, Beskidzie Małym, na szlachetnym pergaminie odwiecznych drzewostanów pisze się kronika. Najstarsze enklawy jodłowych lasów są jak średniowieczne starodruki, mówiące wprost, ale i między wierszami-drzewami, o świecie sprzed wielu lat. Także i młodsze, niespełna 80-letnie dziś bory bukowo-jodłowe znamiennie wpisują się w beskidzkie księgi: szumią bowiem w miejscach, gdzie półtora wieku temu wichry historii, polityki i ekonomii, wydarły cenne arkusze, wraz z połaciami karpackiej puszczy. Ogołocone stoki miał pokryć las świerkowy. Jednak zbyt delikatne drzewa nie oparły się górskim wichurom, zwałom śniegu i owadom.
Karpacka przyroda odrzuciła skażony ludzką niewiedzą, a może chciwością, wątły przeszczep...
W dzisiejszych drzewostanach, zrekonstruowanych na podobieństwo zachowanych mateczników, historia gór, ludzi i drzew niezmiennie synchronizuje się z odwiecznym zegarem Wszechświata. Czas odmierzają zasnute mgłami wieczory i poranki, pory roku, zaćmienia Słońca, a na ich impresjonistycznym tle niezłomnie trwają wierzchołki monumentalnych jodeł.
Streszczenie naukowe
Walory krajobrazowe Beskidu Małego zostały docenione, gdy w 1998 roku utworzono Park Krajobrazowy Beskidu Małego, którego zachodnia i środkowa część administracyjnie należą do województwa śląskiego. Jednak historia szaty leśnej tego terenu, w kontekście jego zagospodarowania, jest dramatyczna i kryje w sobie jeszcze wiele białych plam. Za jedne z najcenniejszych zbiorowisk leśnych, autorka uznała enklawy lasów jodłowych, wyszukiwane w terenie na podstawie map austriackich z przełomu 1861/1862 r., polskich map Wojskowego Instytutu Geograficznego z 1934 roku i współczesnych map leśnych.
Beskid Mały, to niewielkie pasmo górskie rozciągające się na powierzchni około 400 km2 pomiędzy: Bielskiem-Białą, Andrychowem, Wadowicami, Suchą Beskidzką a Żywcem. Nieomal prostolinijny przełom Soły dzieli go na dwie części: zachodnią, z kulminacją Czupla i Magurki Wilkowickiej, tworzącej Pasmo Magurki, a dalej przechodzącej w Pasmo Bujakowskiego Gronia oraz wschodnią, zwaną Górami Zasolskimi albo Beskidem Kocierskim, z kulminacjami Madohory i Leskowca. Od wschodu granicę Beskidu Małego stanowi malowniczo meandrująca Skawa.
Na podłożu utworzonym z fliszu karpackiego, wykształciły się tu lasy, głównie bukowe, bukowo-jodłowe i jodłowe, które od połowy XIX wieku podlegały intensywnym zabiegom gospodarczym. Idee panujące ówcześnie w leśnictwie, struktura własności oraz sytuacja ekonomiczna doprowadziły do zmniejszenia areału lasów pochodzenia naturalnego, na korzyść monokultur świerkowych. Te jednak nie zadomowiły się w krajobrazie tego terenu, atakowane przez szkodniki owadzie, okiść i wiatr. W latach 20. i 30. XX w., wskutek katastrofalnego obumierania świerczyn, konieczna stała się przebudowa składu gatunkowego lasów. Prace te, zakrojone na ogromną skalę, w okresie powojennym kontynuowały Lasy Państwowe, doprowadzając stopniowo do częściowego odtworzenia szaty leśnej, typowej dla dolnego regla i pogórza Beskidów.
I tym razem człowiekowi, w pewnym stopniu, udało się naprawić popełnione błędy.