 |
"Pospolite i rzadkie, ale zawsze w Katowicach - szata roślinna miasta" AGNIESZKA BŁOŃSKA
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, |
Opis popularnonaukowy projektu
Nasadzone, przystrzyżone, wyplewione, uformowane. Tak, zgodnie z wizją architekta zieleni miejskiej wyglądają skwerki i klomby centrów miast. Rabaty z różami i tulipanami, trawniki obrzeżone żywopłotami, piękne kompozycje barwne z kwitnących krzewów zdobią rynki i deptaki. Poza reprezentacyjnymi alejami przyroda aranżuje się sama. Znamy te aranżacje. Place zabaw wiosną i latem niezmiennie zdobią mniszki i stokrotki, później zastąpią je łany "dmuchawców". Trawniki obrzeżają już nie żywopłoty, a nie strzyżone od wielu sezonów rozłożyste krzewy śnieguliczek. Powszedniejące nam, widziane od zawsze te same rośliny wzdłuż drogi do pracy, związane są z nami bardziej, niż myślimy. Podążają za nami krok w krok. Przywleczone, nasadzone, zdziczałe, ale zawsze za nami. Wzdłuż płotów i chodników przysuwają się ku blokom, śmietnikom, podwórkom. Niektóre nieśmiało przycupują pod murem, inne wdzierają się z impetem. Zazwyczaj nie przyglądamy im się zbyt dokładnie, z resztą zazwyczaj i tak są szare od ulicznego pyłu. Dzieląc ludzki los, pojawiają się i znikają, jak efemeryczne, niezamierzone fiołki pod żywopłotem. Są i takie miejsca, gdzie ulotne zbiorowisko stabilizuje się, gdzie po ludzkiej działalności pozostały do skolonizowania obszary zapewniające minimum wymagań. Tam warto zajrzeć, by ze zdumieniem dostrzec podobieństwo poprzemysłowej przyrody, do pamiętanej z wakacji śródleśnej łąki. I tak jak w stepach polskich puszcz i tam uważny obserwator znajdzie zielone rarytasy, których na darmo szukać w popularnych atlasach do oznaczania pospolitych roślin.
A na straży takich odradzających się siedlisk stoi pałka szerokolistna.
Chwileczkę! Jak to? Pałka w mieście...?
Streszczenie naukowe
Środowisko przyrodnicze Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego od lat podlega silnej presji ze strony człowieka. Prowadzi to z jednej strony do niszczenia lub synantropizacji istniejącej szaty roślinnej, z drugiej zaś stwarza nowe specyficzne warunki dla rozwoju roślinności. W mieście ważną rolę odgrywa dziś roślinność kultywowana w postaci zieleni miejskiej, ogródków działkowych oraz spontanicznie wykształcające się zbiorowiska ruderalne budowane przez rodzime synantropy i antropofity. Te ostatnie układy roślinne były przedmiotem badań fitosocjologicznych prowadzonych klasyczną metodą Braun-Blanqueta. Celem projektu jest: charakterystyka fitosocjologiczna zbiorowisk roślinnych wykształcających się na siedliskach antropogenicznych Katowic; ustalenie prawidłowości w ich ekologiczno-przestrzennym rozmieszczeniu na obszarze miasta oraz zestawienie najczęstszych, najbardziej ekspansywnych i dynamicznych fitocenoz roślinności ruderalnej z terenu badań. Roślinność miasta jest mozaiką zbiorowisk ruderalnych, dywanowych a także układów roślinnych zdominowanych przez chwasty polne. Ważną rolę w szacie roślinnej Katowic odgrywają gatunki obcego pochodzenia. Wnikają one w istniejące zbiorowiska roślinne powodując ich transformację, a z czasem tworzą się układy agregacyjne z ich dominacją prowadząc do unifikacji szaty roślinnej miasta.