 |
"Leśny najeźdźca - turzyca drżączkowata nie zadrży nawet przed drzewami" EDYTA SIERKA
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, |
Opis popularnonaukowy projektu
I znowu coś jest nie tak: owszem, rośnie zielony las, jakich, wbrew pozorom, wiele na Śląsku. Strzeliste sosny koronami sięgają chmur. Fakt, jest to monokultura - to niedobrze, jeśli drzewostan tworzą drzewa jednego gatunku. Ten jednak wygląda zdrowo. A jednak coś budzi niepokój, coś każe z niepokojem rozglądać się wokół i uważnie spojrzeć pod nogi. Tak! Już wszystko jasne. Tu nie uświadczysz wrzosów i poziomek, choć stopy toną w gęstej zieleni. Przecież każde dziecko wie, że w lesie powinny rosnąć grzyby, czarne jagody, spomiędzy mchów sterczeć powinny wesoło źdźbła traw i turzyc. W tym lesie sterczą wyłącznie źdźbła turzyc i to właśnie nie jest wcale wesołe. Turzycy drżączkowatej, bo o niej mowa, wbrew subtelnie brzmiącej nazwie, bynajmniej nie brakuje siły przebicia. Runo coraz większych połaci górnośląskich lasów, składa się coraz częściej tylko ten jeden gatunek. Rozprzestrzeniając się we wszystkich kierunkach z podziemnych rozłogów, wypiera inne piękne i znane rośliny runa leśnego: zawilce, fiołki, zajęczy szczawik, borówki, jagody, paprocie. Trudno odmówić ekspansywnej turzycy uroku i wdzięku jak kładzie się aż do ziemi migotliwymi źdźbłami. Gdy falują na wietrze - przywodzą na myśl wzburzoną powierzchnię wód, pewnie dlatego w publikacjach sprzed 50 lat występuje pod potoczną nazwą morskiej trawy. A jednak z tego piękna wyziera groza: bezwzględna turzyca nie daje szans nawet siewkom drzew. Jak to możliwe, że las jest bezsilny starciu z wiotką rośliną? Czy nasze lasy, które przetrwały ponadnormatywne emisje zanieczyszczeń i planową gospodarkę leśną ugnie się pod turzycowym dyktatem?
Streszczenie naukowe
"Łan tworzy turzyca zwana drżączkowatą albo morską trawą... Tworzy ona zwarte skupiska jakby bujnych, pokładających się na ziemi czupryn... Swymi podziemnymi rozłogami pełznie wciąż naprzód i na boki, dusi i niszczy na swej drodze wszelką inną roślinność. W ten sposób uporczywie, krok za krokiem zdobywa i obejmuje teren w swe wyłączne posiadanie" (Karpiński; 1960).
Zmiany, jakie zaszły w przeszłości na skutek pośredniego (np. emisje przemysłowe) i bezpośredniego (np. gospodarka leśna) oddziaływania człowieka na zbiorowiska leśne doprowadziły do masowego rozprzestrzeniania się ekspansywnych gatunków roślin, których przykładem jest turzyca drżączkowata - Carex brizoides.
Celem prezentowanego projektu jest próba wskazania przyczyn i skutków dominacji turzycy drżączkowatej w fitocenozach leśnych, w świetle badań prowadzonych w innych regionach kraju, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu tego gatunku na różnorodność biologiczną zbiorowisk leśnych i oddziaływanie na uprawy leśne.
Badania prowadzone są na stałych powierzchniach w obrębie różnowiekowych fitocenoz i nasadzeń leśnych. Analizowany jest głównie skład gatunkowy runa powierzchni z turzycą i bez tego gatunku na tle warunków siedliskowych.
Wstępne wyniki wskazują na ograniczający wpływ Carex brizoides na pozostałe komponenty zbiorowisk, nie wyłączając młodych sadzonek drzew.
Zbiorowiska leśne zdominowane przez turzycę drżączkowatą wykazują monotonną fizjonomię. Ten typ zniekształceń zbiorowisk leśnych, określany mianem cespityzacji, jest często odnotowywany na obszarze Wyżyny Śląskiej.