"Kaukaz - brzmiąca struna konfliktu" "Mitologizacja pamięci historycznej jako determinant konfliktów etnicznych na Kaukazie" Przemysław Adamczewski Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Sieradzu, ul. Mickiewicza 6, 98-200 Sieradz e-mail: adprzem@op.pl Laczki w Chajchi (Chajchi, Dagestan, 4 lipca 2013) Zebranie religijne Mołokan (Uljanowka, Gruzja, 20 kwietnia 2014)

Opis popularnonaukowy projektu

Czasami przyczyna konfliktu jest naprawdę błaha. Wówczas rozwiązuje się on sam poprzez zapomnienie, przez zwaśnione strony, co właściwie było jego przyczyną. Czasem drobiazg nabiera znaczenia na skutek urażonej dumy lub zhańbionego honoru - wówczas może się zdarzyć, że konflikt przeciąga się na kolejne pokolenie, które sprytnymi zabiegami lub płomiennym uczuciem doprowadza do zażegnania sporu.
"Prawdziwe" konflikty, trwające nieraz bardzo wiele lat, mają znacznie poważniejsze i bardziej skomplikowane przyczyny, a pamięć o nich pielęgnowana jest często z pokolenia na pokolenie. Do najpoważniejszych należy obrona honoru i wolności ojczyzny. W imię tego konfliktu gasną lub ulegają zawieszeniu spory niższej rangi. Dawni wrogowie zawiązują sojusze i przyjmują rękawicę rzuconą przez sąsiadów zza miedzy. Świat pełen jest takich konfliktów, zwłaszcza w tych jego rejonach, gdzie, zanim ukonstytuowały się państwa w naszym dzisiejszym ich rozumieniu, przecinały się szlaki wędrówek plemion i narodów, i gdzie w ciągu kilku stuleci zmieniał się przebieg narzuconych lub uzgodnionych granic. Nie trzeba być wybitnym strategiem, aby wiedzieć, w jakie struny uderzyć, by wzbudzić w narodzie potrzebę zwarcia szeregów w imię zdobycia lub nie oddania ziemi ojców i dziadów. Sięgając jednak pamięcią wstecz często okazuje się, że prawa do obszarów, o które toczy się bój roszczą sobie obie, a czasem nawet trzy i więcej stron: trudno się dziwić, niejednokrotnie jest tak, że na tej samej ziemi krzyże i tablice z półksiężycem porasta ten sam mech, a prochy przodków obu nacji spoczywają na tym samym metrze kwadratowym ziemi. Teraz badacze narodowych dziejów docierają do dokumentów i zabytków dowodzących kto był tu pierwszy. Przywódcy narodów mają w rękach narzędzie, które mogą wykorzystać dla zgody lub niezgody, w zależności od swoich założeń i potrzeb politycznych. Wiedzą, że uderzona struna zabrzmi. Dziś wciąż brzmi ona na Kaukazie, wśród Azerów i Ormian zmagających się z trudną historią, brzmi w wielu innych miejscach na świecie. A jej echa słyszalne będą, najprawdopodobniej, przez wiele jeszcze pokoleń, bezradnych wobec potęgi przeszłości.

Streszczenie naukowe

Celem badań była analiza metod wykorzystania polityki historycznej przez ośrodki władzy na Kaukazie dla osiągnięcia zamierzeń politycznych i propagandowych, które prowadzą do mitologizacji pamięci historycznej. Przedmiotem dociekań była również interpretacja jej wpływu na postawę społeczeństwa oraz rozważenie kwestii w jakim stopniu poszczególne grupy etniczne zachowały poczucie własnej odrębności, a w jakim uległy asymilacji będącej wynikiem polityki historycznej. Badania prowadzone w ramach projektu miały odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób kwestie historyczne wpływają na obecną sytuację na Kaukazie. Wynika to z tego, że jest to region, gdzie historia ma wyjątkową siłę oddziaływania na współczesność. W dużej mierze stanowi to konsekwencję skomplikowanego składu etnicznego Kaukazu, ponieważ każda z narodowości ma własną wizję historii. Powoduje to, że argumenty dotyczące przeszłości odgrywają niezwykle doniosłą rolę w uzasadnieniu swoich racji politycznych. Przykładem tego jest np. konflikt o Górski Karabach. Ormianie, dowodząc swoich racji odnośnie do tego obszaru, powołują się na fakt jego przynależności do Urartu, które uważają za pierwsze państwo ormiańskie. Natomiast Azerbejdżanie, motywując swoje roszczenia do całego wschodniego Zakaukazia, odwołują się do tradycji państwowej starożytnej Albanii Kaukaskiej, których mieszkańców uważają za swoich bezpośrednich przodków. Istotnym problemem na Kaukazie są również próby asymilacji poszczególnych grup etnicznych, do której dążą władze państwowe obawiając się tendencji separatystycznych. Z tej perspektywy ważne było rozpoznanie wśród badanych świadomości historycznej. Pozwoliło to na zdefiniowanie założeń polityki historycznej, którą prowadzą rządzący w stosunku do obywateli w celu realizacji swoich założeń politycznych. Obecnie na Kaukazie następuje wzrost identyfikacji etnicznej/narodowościowej i świadomości historycznej. Drugim dynamicznym procesem na Kaukazie jest odrodzenie religijne, co niekiedy może prowadzić do radykalizacji części społeczeństwa. Zmiany te powodują, że umiejętne wykorzystanie polityki historycznej przez elity władzy staje się jedną z głównych metod prowadzenia różnorakich konfliktów na badanym obszarze.

Komitet Organizacyjny

Sponsorzy

Patronat medialny