"Siedemnaście wieków ormiańskiego katolicyzmu" "Ormianie katolicy w Armenii i Gruzji: historia, pamięć, tożsamość" Konrad Siekierski1, Jakub Osiecki2 1 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Wschodni, ul. 28 Czerwca 1956 nr 198, 61-486 Poznań adres korespondencyjny: ul. Mościckiego 15, 05-080 Lipków e-mail: konradsiekierski@yahoo.com 2 Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Wydział Historii i Dziedzictwa Kulturowego, ul. Kanonicza 9, 31-002 Kraków Wierni zbierają się na mszę we wsi Mecawan Ruiny XIX-wiecznego ormiańsko- katolickiego kościoła we wsi Arpeni Różaniec przywieziony w pierwszej połowie XIX wieku przez ormiańsko-katolickich przesiedleńców z Zachodniej Armenii (dzisiejszej Turcji). Wieś Mecawan

Opis popularnonaukowy projektu

Najbardziej spektakularnym oddaniem religijnym jest śmierć za wiarę. Znacznie częściej niż męczeństwo zdarzają się uciążliwości przeszkadzające pielęgnacji rytuałów. Uciążliwości mogą mieć źródło wewnętrzne, polegające na trudnościach w dotrzymaniu zaleceń katechizmu, braku czasu na spełnianie religijnych praktyk, na zwątpieniu, które może dotknąć każdego wyznawcę lub w przypływie racjonalnej kalkulacji nie pozostawiającej miejsca na intuicję. W takich przypadkach trudno jest utrzymać się przy religii swoich przodków. Inna kategoria przeciwności losu, z której, owszem, może rozwinąć się męczeństwo, to niedogodności zewnętrzne, obiektywne, które pomimo niezachwianych przekonań próbują uniemożliwić wyznawcy pozostanie niezłomnym. Tak bywa, gdy religia zderza się z polityką. Jest to trudne starcie a historia uczy, że są miejsca na świecie, gdzie swoboda wyznania musiała ustąpić celom politycznym. Należą do nich Armenia i Gruzja, których chrześcijańskie wyznanie sięga korzeniami III wieku naszej ery. Burzliwe dzieje chrześcijan w tych rejonach w ciągu tych kilkunastu stuleci dotyczyły zarówno kwestii państwowych, jak i wyznaniowych. Wielu Ormian zginęło, zostało wysiedlonych, wielu szykanowano, zwłaszcza w XIX i na początku XX wieku. Do dziś żyją jednak Ormianie katolicy, którzy prześladowań za wiarę doświadczyli we własnym kraju, mieście, ulicy, gdy oficjalna doktryna Związku Radzieckiego nakazywała zamykanie kościołów i represjonowanie za próby praktyk religijnych. Po jego upadku odnowa religijna społeczeństwa również znajdowała się daleko poza priorytetami odbudowującego się państwa. Tymczasem dziś, według statystyk, w Armenii żyje około 3 mln członków Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego, co stanowi ponad 90% wszystkich Ormian. Wygląda więc na to, że pomimo prześladowań religijność ormiańska przetrwała i wydaje się już niezagrożona. Jednak, podobnie, jak wszędzie na świecie, wyznawanie wiary jest inne w wielkich miastach i niewielkich wioskach. Odmienne wśród młodzieży żyjącej na pograniczu świata wirtualnego i realnego, jeszcze inne pośród tradycyjnie wierzących mieszkańców wsi, pamiętających czasy reżimu, i często noszących bliską męczeństwu traumę po represjach. Ormiański katolicyzm XXI w. niewątpliwie nosi brzemię ponad 1700 trudnych lat.

Streszczenie naukowe

Celem projektu jest przeprowadzenie badań nad historią najnowszą oraz sytuacją obecną Ormian katolików, zamieszkujących w Armenii i Gruzji. W centrum zainteresowań projektu znajdują się, postrzegane w kategoriach procesualnych i dyskursywnych, zjawiska z zakresu pamięci, tożsamości i religijności badanej grupy. Pytania badawcze projektu obejmują takie zagadnienia, jak: - tożsamość religijna i etniczna oraz praktyka życia codziennego Ormian katolików, rozpatrywane w kontekście masowych przesiedleń w XIX i na początku XX wieku, prześladowań i likwidacji struktur Kościoła katolickiego w czasach władzy radzieckiej, oraz kontestowanych w warunkach postsowieckiego nacjonalizmu prób rewitalizacji i ponownego określenia charakteru tej grupy etniczno-wyznaniowej; - praktyki religijne Ormian-katolików oraz relacje między oficjalną a ludową religijnością po przywróceniu do życia struktur Kościoła ormiańsko-katolickiego; - relacje między Ormianami katolikami a innymi grupami wyznaniowymi i etnicznymi w Armenii i Gruzji, szczególnie Ormianami należącymi do Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego. Odpowiedź na te pytania pozwoli dostarczyć cennej wiedzy o Ormianach katolikach oraz wykorzystać ją w studiach porównawczych, na przykład w obrębie badań, dotyczących odrodzenia kościołów unickich na obszarze byłego bloku komunistycznego. Projekt ma charakter interdyscyplinarny, co znajduje swoje odzwierciedlenie w przyjętej metodzie badawczej, która łączy w sobie narzędzia wypracowane na gruncie historii oraz antropologii kulturowej. Takie podejście wpisuje się, z jednej strony, w obserwowane obecnie zainteresowanie antropologów perspektywą historyczną i rosnącą świadomość potrzeby diachronizacji badań antropologicznych; z drugiej strony w zjawisko antropologizacji nauk historycznych. W związku z tym w ramach projektu prowadzone są zarówno kwerendy archiwalne, jak i wielomiejscowe etnograficzne badania terenowe w środowisku miejskim (Erywań, Giumri, Tbilisi) oraz wiejskim (w regionach Dżawach, Lorri i Szirak), gdzie znajdują się skupiska ludności ormiańsko-katolickiej.

Komitet Organizacyjny

Sponsorzy

Patronat medialny