"Chryzantema w lód zaklęta" "Krioprezerwacja chryzantem metodą kapsułkowania-dehydratacji" Dariusz Kulus1, Anna Mikuła2, Małgorzata Zalewska1 1Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Wydział Rolnictwa i Biotechnologii, Katedra Roślin Ozdobnych i Warzywnych - Pracownia Biotechnologii ul Bernardyńska 6, 85-029 Bydgoszcz 2Polska Akademia Nauk, Ogród Botaniczny - Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej, ul. Prawdziwka 2, 02-973 Warszawa, e-mail: dkulus@gmail.com, amikula@obpan.pl Smerfny pąk - pąk wierzchołkowy w świetle UV "Droga mleczna" - wiązka przewodząca widziana w mikroskopie fluorescencyjnym Cenniejsze niż perły - pąki wierzchołkowe zamknięte w ochronnych, alginianowych otoczkach

Opis popularnonaukowy projektu

Ze wszystkich chryzantem najlepiej zakonserwowanymi są chryzantemy złociste, które w już przedwojennym tangu przetrwały II wojnę światową oraz kolejne dziesięciolecia. W swym kryształowym wazonie przez ostatnie 73 lata do dziś zachowują siłę, piękno i stuprocentową przeżywalność. Każde odegranie szlagieru Zbigniewa Maciejowskiego niezawodnie budzi je do życia, po czym pozwala im zasnąć, zastygnąć, aż ponownie zabrzmią tony piosenki i chryzantemy znów przebudzą się z uśpienia. Równie dobrze przechowują się chryzantemy w dłoniach jesiennej dziewczyny. Odmianę te wyhodował Jeremi Przybora. Także i ona doskonale znosi wielokrotną hibernację i ożywianie w romantycznych, poetyckich koncertach przywołujących wspomnienia. Do tego sentymentalnego celu chryzantemy nadają się doskonale. Pojawiają się późnym latem i jesienią, wtedy, gdy po większości kwiatów pozostały już tylko nasiona lub suche bukiety. Wśród nielicznych dostępnych wtedy kwiatów chryzantemy wyróżniają się długim czasem kwitnienia oraz dużą wytrzymałością, a przede wszystkim - mnogością odmian, barw i form. Odmian wciąż nowych, ciekawszych, barwniejszych, wytrzymalszych oraz łatwiejszych w uprawie, odporniejszych na szkodniki i choroby. Dziś jednak nie poeci tworzą nowe odmiany tych kwiatów, choć produkt końcowy wydaje się być dziełem artysty. Powstają one w laboratoriach biotechnologicznych, gdzie pożądane cechy uzyskuje się na drodze inżynierii genetycznej. Do przechowywania i wybudzania najcenniejszych piękności nie wystarczy jednak najkunsztowniejsza nawet poezja. Zamiast, a może oprócz niej, można zastosować zamrażanie pąków w temperaturze prawie 200 °C poniżej zera przygotowując je uprzednio tak, aby delikatne struktury tkanek nie uległy uszkodzeniu. Choć przeżywalność i zdolność do wybudzania chryzantem konserwowanych przy pomocy niskich temperatur ustępuje nieco metaforycznym technikom poetyckim, to krioprezerwacja jest skuteczną metodą długotrwałego przechowywania pąków. Po otuleniu ich w ochronnych kapsułkach i zanurzeniu w ciekłym azocie mają dużą szansę przeżycia, a w konsekwencji do rozwinięcia się w piękne, sentymentalne kwiaty. Z pewnością niejeden z nich zachwyci poetę, a ten zakonserwuje kolejną odmianę chryzantem w kolejnym niezapomnianym utworze.

Streszczenie naukowe

Chryzantemy dzięki swym bogatym i zróżnicowanym walorom estetycznym, ogromnemu znaczeniu kulturowemu, a także szerokiemu charakterowi użytkowemu należą do jednych z najchętniej uprawianych roślin na świecie. Każdego roku powstają nowe odmiany, które wypierają dotychczasowy asortyment. Dziś istotnym jest opracowanie strategii przechowywania cennego materiału genetycznego dla celów hodowli. Obecnie uważa się, że najefektywniejszym sposobem ochrony zasobów genowych jest krioprezerwacja. Polega ona na przechowywaniu tkanek w temperaturze ciekłego azotu - 196 °C. Powoduje to zahamowanie funkcji życiowych komórek. Aby uchronić je przed śmiercią, konieczne jest jednak odpowiednie ich przygotowanie. Celem badań, było opracowanie skutecznej, taniej i łatwej w aplikacji metody zamrażania pąków chryzantem, która umożliwiłaby ich przechowywanie przez nieokreślenie długi czas, a także wydajnego systemu regeneracji w kulturach in vitro dla potrzeb hodowli oraz przemysłu ogrodniczego. W trakcie doświadczenia pąki, przed bezpośrednią imersją w ciekłym azocie, poddane zostały prekulturze i otoczkowaniu w alginianie wapnia oraz odwodnieniu w roztworach sacharozy, celem zabezpieczenia materiału przed wystąpieniem uszkodzeń. Po 1 godzinie, pąki zostały rozmrożone i wyłożone na pożywkę regeneracyjną. Przeżywalność mrożonego materiału osiągnęła 68%. Zdolność regeneracyjna nie przekroczyła jednak 25%.

Komitet Organizacyjny

Sponsorzy

Patronat honorowy

Leszek Jodliński
Dyrektor Muzeum Śląskiego w Katowicach

Zygmunt Łukaszczyk
Wojewoda Śląski

Jan Malicki
Biblioteka Śląska

Piotr Uszok
Prezydent Katowic

Adam Matusiewicz
Marszałek Województwa Śląskiego

Patronat medialny