"Remizy - "niebieskie ptaki"" "''Zostać czy odejść?'' - Strategie rozrodcze remiza (Remiz pendulinus)" Robert Pawliszko, Beata Czyż Uniwersytet Wrocławski, Zakład Ekologii Behawioralnej, ul. Sienkiewicza 21, 50-335 Wrocław e-mail: aladan@o2.pl, czyz@biol.uni.wroc.pl Poszukiwania we mgle - codziennie musi odbyć się obchód, nieważne, czy za oknem pada, czy świeci słońce. (Oryginał w postaci czarno-białego negatywu, komputerowo usunięte zanieczyszczenia na kliszy, zwiększony kontrast W siatce - siatki ornitologiczne umożliwiają nam łapanie osobników. (Oryginał w postaci czarno-białego negatywu, komputerowo usunięte zanieczyszczenia na kliszy, zwiększony kontrast) Porzucone jaja - dość często zdarza się, że oboje rodziców porzuca gniazdo wraz ze złożonymi wcześniej jajami. (Oryginał w postaci czarno-białego negatywu, komputerowo usunięte zanieczyszczenia na kliszy, zwiększony kontrast)

Opis popularnonaukowy projektu

Wczesną wiosną, jeszcze w marcu, nad wodami rzek i stawów, wśród długich gałęzi wierzb płaczących zaczynają krzątać się maleńkie zwinne ptaszki - samce remizów. Mają mnóstwo pracy, a czasu nie tak wiele - muszą uwić jedną z najkunsztowniejszych ptasich konstrukcji- mięciutkie, puszyste gniazdo przypominające rękawiczkę z jednym palcem, zawieszoną na cieniutkiej witce wierzby. Muszą uprzedzić w tym inne samce, które również nie ustają w zbieraniu puchu z nasion wierzb i topoli i splatają swoje gniazda na innych, sięgających niemal tafli wody, gałązkach. Gdy minie trochę czasu i nadwodne rośliny się zazielenią, nie będzie już tak łatwo dostrzec wśród listowia puszystych kul gniazd. Jeśli jednak nawet komuś by się to udało, to mogłoby się okazać, że jest ono niezamieszkałe, choć sezon lęgowy w pełni. Zdarza się bowiem, że samce remizów po zakończeniu jednej budowy, przystępują do kolejnej. Dodatkowe gniazda bardzo się przydają, gdyż ptaszki te dość często porzucają gniazda, nawet wtedy, gdy są już w nim złożone jaja, i zaczynają nowy lęg, z innym partnerem. Niestety, do porzuconych jaj nie wraca już ani samiec, ani samica.
Strategia porzucania lęgów dotyczy remizów obu płci. Choć ucieczka z gniazd częściej zdarza się samcom, to manewr ten obserwuje się często także wśród samic. Ten, wydawało by się, zupełnie niezrozumiały brak instynktu rodzicielskiego oraz skłonność do marnotrawstwa energii musi mieć swoje wytłumaczenie. Jest nim najprawdopodobniej strategia najkorzystniejszego ulokowania i przekazania swego materiału genetycznego. Dzięki takiej strategii potomstwo, które ostatecznie dostanie szansę na dalszy rozwój, będzie dysponowało korzystną kompozycją rodzicielskich cech. Kolejnej wiosny znów nad wodami zawisną nowe puchate gniazdka. To one właśnie są co roku najlepszym dowodem na to, że strategia zmiany partnera jest wystarczająco skuteczna dla przetrwania remiza.

Streszczenie naukowe

U ogromnej większości ptaków systemem rozrodu jest monogamia socjalna z dwurodzicielską opieką nad lęgiem. Remiz, który jest obiektem naszych badań, należy do wyjątków. Systemem rozrodu tego gatunku jest obupłciowa poligamia z jednorodzicielską opieką nad lęgiem. Każdy osobnik staje przed dylematem czy opiekować się potomstwem czy też opuścić lęg i szukać nowego partnera. Badania prowadzimy na stawach milickich w woj. dolnośląskim. Remizy są indywidualnie znakowane kombinacją trzech kolorowych obrączek oraz obrączką metalową z indywidualnym kodem. Przeszukujemy teren badań w poszukiwaniu gniazd oraz kontrolujemy wcześniej znalezione. Ustalamy liczbę jaj, piskląt i podlotów opuszczających gniazdo, co pozwala na określenie sukcesu rozrodczego. Zbadaliśmy strategie 142 samców i 94 samic. 39% samców oraz 45% samic skojarzyło się z więcej niż jednym partnerem w sezonie, a 14% samców nie zdobyło żadnej partnerki. Lęgiem najczęściej opiekowały się samice (46% lęgów), podczas gdy samce sprawowały opiekę przy 16% lęgów. 37% lęgów zostało natomiast porzucone przez obu rodziców jeszcze przed rozpoczęciem wysiadywania jaj. Opuszczanie lęgu jest częstą strategią zarówno samców jak i samic remiza. Zachowanie to umożliwia osobnikowi ponowne skojarzenie się z innym partnerem oraz uniknięcie kosztownej opieki nad lęgiem. Z drugiej jednak strony istnieje ryzyko, że jego partner także opuści lęg. Samice minimalizują koszty opuszczenia lęgu porzucając niepełne zniesienia. Taka taktyka umożliwia im również ucieczkę zanim gniazdo opuści samiec. Pomimo iż ucieczka jest bardzo częstą strategią samic, większość z nich jednak opiekowała się jednym lęgiem (65%) w sezonie, a część (15%) dwoma. Te ostatnie samice miały najwyższy roczny sukces reprodukcyjny.

Komitet Organizacyjny

Sponsorzy

Patronat honorowy

Leszek Jodliński
Dyrektor Muzeum Śląskiego w Katowicach

Zygmunt Łukaszczyk
Wojewoda Śląski

Jan Malicki
Biblioteka Śląska

Piotr Uszok
Prezydent Katowic

Adam Matusiewicz
Marszałek Województwa Śląskiego

Patronat medialny