"Na tropie wulkanizmu - geoturystyka 6D" "Obiekty geoturystyczne Eurazji" Tadeusz Molenda Uniwersytet ¦l±ski w Katowicach, Wydzia³ Nauk o Ziemi, Katedra Geografii Fizycznej, Zak³ad Hydrologii i Gospodarki Wodnej Obszarów Urbanizowanych, ul. Bêdziñska 60, 40-007 Sosnowiec e-mail: tedimolenda@interia.pl Erupcja wulkanu Stromboli (W³ochy) Wulkan b³otny (Azerbejd¿an)

Opis popularnonaukowy projektu

Dzisiejsza technika cyfrowa czyni cuda. Potrafi przekonaæ widza, ¿e p³ywa on w prehistorycznym oceanie z ówczesnymi dinozaurami, przebywa w przestrzeni kosmicznej czy w fantastycznych za¶wiatach. Jest w stanie dostarczyæ widzowi nadzwyczajnych z³udzeñ i wyprowadziæ w pole ka¿dy z jego zmys³ów. Nowoczesne kina i parki rozrywki prze¶cigaj± siê w proponowaniu swoim klientom jak najmocniejszych wra¿eñ w trój-, w czwór- i wy¿szych wymiarach, aby widz czu³, ¿e jest uczestnikiem ogl±danych scen. Nie od dzi¶ wiadomo jednak, ¿e to ¶wiat realny dostarcza nam najbogatszych wra¿eñ zmys³owych. Niektóre z nich, je¶li pojawiaj± siê w zbyt du¿ym nasileniu, dzia³aj± irytuj±co, jak natarczywe klaksony na skrzy¿owaniach wielkich miast. O wielu z nich zd±¿yli¶my zapomnieæ, jak o nieprzeniknionej ciemno¶ci w bezksiê¿ycow± noc, gdy mroku nie rozja¶niaj± latarnie ani ¶wietlne reklamy. Znu¿eni miejskim ¿yciem szukamy niecodziennych wra¿eñ poza gwarem cywilizacji. Mocnych, prawdziwych, autentycznych. Spektakularnym obszarem intensywnych doznañ jest strefa aktywnego wulkanizmu. W takich miejscach mo¿na nacieszyæ oczy fontannami roz¿arzonych cz±stek wyrzucanych z krateru na tle ciemnego nieba. Mo¿e im towarzyszyæ zestaw d¼wiêków zsynchronizowanych z obrazem: syk, huk, trzaski. Wêch znajdzie zaspokojenie w silnej woni siarkowodoru, a zmys³ dotyku i wibracji wy³apie dr¿enie gruntu. Du¿a ró¿norodno¶æ wulkanów i pseudowulkanów, fumaroli i solfatar, wyrzucaj±cych g³ównie gazy, czy gejzerów w Europie, Azji i innych kontynentach daje gwarancjê, ¿e równie¿ innymi zmys³ami mo¿na ch³on±æ zjawiska wulkaniczne. Tak¿e zmys³ smaku i temperatury mo¿e zostaæ zaanga¿owany w poznawanie jednego z tego typów obiektów, jakim jest gejzer. Wysoko zmineralizowane, czêsto gor±ce jego wody maj± s³onawy smak. Wiele z nich traktowanych jest jako atrakcje geoturystyczne, pozwalaj±ce poznaæ na w³asnej skórze zjawiska zachodz±ce w g³êbi ziemi, a przy okazji do¶wiadczyæ, z nale¿yt± ostro¿no¶ci±, niespotykanych nigdzie indziej emocji. Gdyby jednak wulkan akurat drzema³, zawsze mo¿na skorzystaæ z oferty kina 5, 6, .D.

Streszczenie naukowe

Geoturystyka to obecnie dynamicznie rozwijaj±ca siê dziedzina turystyki. Stanowi jedn± z form turystyki poznawczej, a jej g³ównym przedmiotem zainteresowania s± przede wszystkim ró¿norodne obiekty i zjawiska przyrody nieo¿ywionej, a tak¿e specyficzne krajobrazy (górskie, wulkaniczne, pustynne, krasowe itd.) o du¿ym natê¿eniu walorów geologicznych i geomorfologicznych. Na obszarze Eurazji znajduje siê niezliczona liczba obiektów geoturystycznych. Obiekt geoturystyczny definiowany jest jako taki obiekt geologiczny, który jest lub mo¿e siê staæ po odpowiednim wypromowaniu i uprzystêpnieniu, przedmiotem zainteresowania turystycznego (np. wulkany, kaniony, ska³ki, jaskinie). Niew±tpliwie, najbardziej spektakularne obiekty geoturystyczne po³o¿one s± na obszarach aktywnego wulkanizmu. Na obszarach tych mo¿emy wyró¿niæ miêdzy innymi takie obiekty jak: wulkany, fumarole, solfatary czy gejzery. Du¿a atrakcyjno¶æ tych obiektów zwi±zana jest nie tylko z ich morfologi±. Aktywne wulkany dostarczaj± równie¿ efektów ¶wietlnych, termicznych oraz jak w przypadku solfatarów, zapachowych (zapach zgni³ych jaj siarkowodoru), d¼wiêkowych (huk), wibracyjnych (drobne trzêsienia gruntu) oraz smakowych (w przypadku du¿ej mineralizacji wód gejzerów - s³onawe wody). Dlatego te¿ cz³owiek wymienione obiekty mo¿e odbieraæ wszystkim zmys³ami. Nie istniej± drugie tego typu obiekty geoturystyczne których percepcja mog³aby byæ dokonana wszystkimi zmys³ami. Natê¿enie dostarczanych bod¼ców w poszczególnych obiektach jest zró¿nicowane. W cyklu fotografii przedstawiono zdjêcia z obszaru "klasycznego" wulkanizmu (Sycylia i Wyspy Liparyjskie). Podczas erupcji prezentowanego na zdjêciach wulkanu Stromboli wyrzucana jest g³ównie lawa. Mniej znane s± wulkany b³otne. Wulkany b³otne to obiekty, z których wydobywaj± siê trzy rodzaje substancji. S± to substancje gazowe (metan), ciek³e (ropa naftowa i woda) oraz sta³e (i³, piasek oraz fragmenty pokruszonych ska³). W zdecydowanej wiêkszo¶ci obiektów substancje te wyrzucane s± równocze¶nie jako ich mieszanina. Wulkany b³otne zwane s± równie¿ pseudowulkanami. Wulkany b³otne s± rzadkimi obiektami na Ziemi. Ich wystêpowanie stwierdzono w nielicznych pañstwach miêdzy innymi w Rumuni, Chinach, Japonii, Stanach Zjednoczonych oraz pó³wyspie Krymskim. Tylko niektóre z nich s± genetycznie powi±zane ze zjawiskami wulkanicznymi. W zdecydowanej wiêkszo¶ci przypadków wystêpuj± one na obszarach gazono¶nych i ropono¶nych. Wydobywanie siê mieszanin na powierzchniê terenu spowodowane jest ci¶nieniem jakie panuje w ska³ach zbiornikowych (zwykle piaskowcach i wapieniach). Ró¿ne s± rodzaje i formy morfologiczne wulkanów b³otnych. Najmniejsze maj± zaledwie kilkadziesi±t centymetrów wysoko¶ci, natomiast najwiêksze posiadaj± sto¿ki o wysoko¶ci wzglêdnej do 500 metrów i ¶rednicy kraterów do pó³ kilometra. Prezentowane fotografie powsta³y niejako "przy okazji" prowadzonych badañ hydrologiczno-geomorfologicznych. Obiekty te wywar³y jednak na autorze olbrzymi zachwyt i postanowi³ udokumentowaæ je w cyklu pt: "Obiekty geoturystyczne Eurazji".

Komitet Organizacyjny

Sponsorzy

Patronat medialny