"Svalbard - >>gorący<< tygiel interakcji. klimatycznych" "AWAKE-2 Badanie wzajemnych oddziaływań pomiędzy oceanem, lodem morskim i lodow-cami w arktycznym układzie klimatycznym w rejonie Svalbardu" DARIUSZ IGNATIUK, MARIUSZ GRABIEC Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geomorfologii, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec e-mail: dariusz.ignatiuk@us.edu.pl, mariusz.grabiec@us.edu.pl Bliskie spotkanie trzeciego stopnia

Opis popularnonaukowy projektu

Gdy niezłomny i wytrwały żeglarz, podróżnik i odkrywca, Willem Barents płynął w swą ostatnią wyprawę na daleką północ Europy, miał już za sobą dwa niepowodzenia. Raz do powrotu zmusiły go niesprzyjające warunki atmosferyczne, a za drugim razem nieprzebyty lód. Za trzecim razem dotarł do Spitzbergenu, jednak w dalszej drodze jego statek ugrzązł w lodach. Załoga zmuszona była zbudować prowizoryczną chatę i przetrwała zimę, polując na arktyczne zwierzęta. Gdy warunki umożliwiały podjęcie próby wydostania się z lodowej pułapki, załoga na dwóch łodziach wyruszyła w drogę powrotną. Przeżyli wszyscy za wyjątkiem głównego nawigatora, Willema Barentsa. Pozostała po nim nazwa jednego z arktycznych mórz, opływającego od wschodu archipelag Svalbard.
Od czasu odkrywczych wypraw Barentsa i jego towarzyszy minęło już niemal 500 długich lat. Przez ten czas warunki żeglugi po Oceanie Arktycznym pozostawały niezmiennie trudne. Okołobiegunowe morza przez większość roku były skute lodem. Do dziś żegluga na stałych już trasach między Europą, Ameryką i Azją odbywa się często z pomocą lodołamaczy. Przewiduje się jednak, że nieodległy jest czas, gdy podróż ta będzie możliwa bez pomocy jednostek torujących drogę wśród lodu i kry.
Swobodna podróż morska powyżej koła podbiegunowego to tylko jeden ze skutków ubocznych ocieplającego się klimatu. Wraz ze stopniowo podwyższająca się temperaturą może zmienić się znacznie więcej niż tylko pokrywa lodowa. Efekty zmian widoczne będą także w przyrodzie ożywionej i nieożywionej a zwłaszcza przejawią się one we wzajemnym oddziaływaniu wody, lądu i lodu w miejscach, gdzie te trzy elementy przenikają się i, ustępują sobie miejsca - w fiordach archipelagów i wybrzeży kontynentów wody, lądu i lodu w miejscach, gdzie te trzy elementy przenikają się i, ustępują sobie miejsca - w fiordach archipelagów i wybrzeży kontynentów zamkniętych zarysem koła podbiegunowego. Fiordy, które jak naczynia krwionośne cienkimi szczelinami wnikają w głąb lądu, jako pierwsze reagują na napływ cieplejszych wód oceanicznych lub słodkiej wody lodowcowej. Badania tych wrażliwych obszarów dostarczą wielu cennych danych pozwalających prognozować przyszłość lodowej pokrywy Ziemi. Choć nie ma już nieznanych lądów, na odkrycie czekają zjawiska determinujące dalsze losy okołobiegunowego krajobrazu.

Streszczenie naukowe

Celem AWAKE-2 jest zrozumienie wzajemnych oddziaływań pomiędzy głównymi elementami systemu klimatycznego w rejonie Svalbardu: oceanem, atmosferą i lodem, w celu określenia mechanizmów międzyrocznej zmienności klimatu i długoterminowych trendów. Główna hipote-za zakłada, że napływy wody atlantyckiej na szelf oraz do fiordów zachodniego Svalbardu stały się częstsze w ostatnich dziesięcioleciach w wyniku zmian zachodzących w oceanie i atmosfe-rze. Zintegrowany efekt tych zdarzeń skutkuje nowym reżimem cyrkulacji i zmianami w atmosfe-rze, oceanie, lodzie morskim oraz lodowcach Svalbardu. Dodatkowo zmiany w kriosferze i geo-sferze wywołują sprzężenia zwrotne w oceanie i atmosferze. Dla osiągnięcia celów projektu zastosowane zostanie multidyscyplinarne podejście polegające na prowadzeniu w fiordzie Hornsund, sąsiadującym szelfie oraz otwartym oceanie skoordynowanych obserwacji meteoro-logicznych, oceanograficznych, glacjologicznych i geofizycznych. Fiordy arktyczne, będące ogniwem łączącym ląd i ocean, są bardzo wrażliwe na ocieplanie i wykazują najwcześniejsze zmiany środowiskowe, wynikające z antropogenicznych oddziaływań na klimat. W Arktyce, przybrzeżna granica fiordu jest zwykle zdominowana przez lodowce oraz sezonowy napływ wód słodkich, a jego morska granica jest silnie uzależnione od ciepłych wód oceanicznych. Lepsze zrozumienie wymiany pomiędzy fiordami a oceanem oraz procesów zachodzących w obrębie fiordów ma ogromne znaczenie. Reakcja środowiska fizycznego fiordów na zmienność atmosferyczną, oceaniczną i pokrywy lodowej stanowi klucz do zrozumienia przeszłości oraz do prognozowania przyszłości lodowców wysokich szerokości geograficznych oraz klimatu Arktyki. Synteza będzie bazować na projekcie AWAKE oraz łączyć nowe interdyscyplinarne wyniki projektu AWAKE-2, z innymi istniejącymi danymi. W ten sposób powstanie nowa, ulep-szona wiedza dotycząca decydujących korelacji pomiędzy atmosferą, hydrosferą i kriosferą. Realizatorzy projektu po stornie Uniwersytetu Śląskiego (Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, Polska): Dr MARIUSZ GRABIEC, prof. JACEK A. JANIA, dr inż. MAŁGORZATA BŁASZCZYK, dr DARIUSZ IGNATIUK, mgr TOMASZ BUDZIK Całkowity skład realizatorów projektu na stronie: http://www.iopan.gda.pl/projects/AWAKE2/partners.html

Komitet Organizacyjny

Współpraca

Sponsorzy

Patronat medialny