"Wraki tętniące życiem" "Wraki statków jako centra morskiej bioróżnorodności - inwentaryzacja fauny porastającej wraki w polskich wodach przybrzeżnych oraz ocena jej wpływu na środowisko morskie" MARIA WŁODARSKA-KOWALCZUK, PIOTR BAŁAZY, JAN MARCIN WĘSŁAWSKI Instytut Oceanologii Polskiej Akademii Nauk, Zakład Ekologii Morza ul. Powstańców Warszawy 55, 81-712 Sopot e-mail: balazy@iopan.gda.pl Śruba M/S Christa. Statek leży odwrócony do góry dnem. Okolice Władysławowa, maj 2012 Po wynurzeniu łódź już czeka. Zatoka Gdańska, luty 2011 W poszukiwaniu dogodnego miejsca do poboru prób. Okolice Władysławowa, maj 2012

Opis popularnonaukowy projektu

Szerokie, piaszczyste plaże Morza Bałtyckiego są naturalnym przedłużeniem jego dna. Drobny piasek, który miękko usuwa się spod nóg wczasowiczów, pokrywa przeważające obszary dna Morza Bałtyckiego. Rozfalowane wody nieustannie przegarniają i przemieszczają ziarna piasku podobnie, jak czyni to wiatr z malowniczymi białymi wydmami między Łebą a Ustką. Na ruchomych piaskach trudno jest utrzymać się bujnej roślinności. Podobnie ubogie są przejawy życia na niestabilnym fundamencie wędrującego pod wodą piasku. Wśród morsko-piaszczystej pustyni zdarzają się jednak tętniące życiem oazy, osadzone na solidnym, stałym podłożu. Oprócz nielicznych u polskich brzegów Bałtyku obszarów gruzowisk w środkowej strefie wybrzeża, enklawy życia rozwijają się na powierzchniach wraków spoczywających, często od wielu dziesięcioleci, w różnych punktach jego dna. Zatopione podczas niejednej batalii i morskiej katastrofy statki i okręty ściągają uwagę nie tylko historyków morskich bitew, znawców uzbrojenia i oręża, czy poszukiwaczy skarbów i przygód. W miejscach, gdzie poszły na dno kutry i żaglowce schodzą pod wodę w nurkowych kombinezonach także biolodzy morza.
Choć tonie Bałtyku dalekie są od turkusów i szafirów mórz południowych a bałtyckie wody są mętne, płytkie, zimne i zanieczyszczone, choć odważnych śmiałków nie zaatakują znienacka drapieżne rekiny, to przyrodnicy w takich właśnie miejscach znajdują zaskakujące bogactwo życia. Zanurzeni w zielonej poświacie centymetr po centymetrze przeczesują powierzchnie wraków i opisują osiadłe organizmy, które przywarły do stalowych lub drewnianych korpusów statków i okrętów. Kolonizatorzy sztucznych "raf", jakimi stały się zalegające na różnej głębokości wraki, wzbogacają podwodne życie Bałtyku.
"Zostawcie Titanica" - śpiewają poeci rozkochani w nieśmiertelnym micie potężnego brytyjskiego liniowca, którego wrak spoczywa na głębokości niemal 4 tysięcy metrów u wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej. Bałtyckie wraki nie równają się legendzie niezatapialnego statku, który w dramatycznych okolicznościach przeszedł do historii, jednak i one zapewne powinny pozostać tam, gdzie znienacka zakończył się ich rejs. Wplotły się bowiem w his

Streszczenie naukowe

Przeważająca cześć dna morskiego w polskiej strefie przybrzeżnej morza Bałtyckiego pokryta jest przez osady piaszczyste i muliste. Fauna bentosowa zasiedlająca osady denne w tym rejonie została stosunkowo dobrze poznana i opisana w literaturze naukowej. Naturalne siedliska dna twardego ograniczone są do nielicznych głazowisk, z których największe stanowi Ławica Słupska. W tej sytuacji szczególnego znaczenia dla bioróżnorodności i funkcjonowania ekosystemu wód przybrzeżnych polskiej strefy Bałtyku nabierają elementy twardego dna utworzone przez wraki statków. Wraki statków stanowić mogą centra bioróżnorodności (‘hot spots’). Zwiększając poziom heterogeniczności siedlisk bentosowych, poprzez dostarczenie twardej powierzchni (substratu) dla porastania przez omułki (Mytilus sp.), wspomagają istotną funkcję zespołów bentosowych jak np. filtrowanie wody. Celem projektu jest inwentaryzacja składu gatunkowego, ocena bioróżnorodności, zgęszczenia i biomasy zespołów zoobentosowych porastających wraki w polskiej strefie ekonomicznej Morza Bałtyckiego. Zebrany materiał pozwoli odpowiedzieć na pytanie czy właściwości zespołów bentosowych uzależnione są od wielkości, głębokości usytuowania wraku oraz odległości pomiędzy badanymi wrakami jak również opisać zmienność sezonową badanych zespołów. Badania oparte są o próby zbierane przez płetwonurków z powierzchni wraków. Każda próba zawiera organizmy zwierzęce porastające standardową powierzchnię podłoża wyznaczoną przez plastikową ramkę w kształcie kwadratu o boku 0,25 metra.

Komitet Organizacyjny

Sponsorzy

Patronat honorowy

Leszek Jodliński
Dyrektor Muzeum Śląskiego w Katowicach

Zygmunt Łukaszczyk
Wojewoda Śląski

Jan Malicki
Biblioteka Śląska

Piotr Uszok
Prezydent Katowic

Adam Matusiewicz
Marszałek Województwa Śląskiego

Patronat medialny